Data gebruik: privacy blijft in

het geding

Denkerslab: Quinten Kok

Inhoud

We leven in een wereld waar digitale apparaten en applicaties ons overal

omringen. Momenteel kunnen we het ons moeilijk meer voorstellen om zonder

internetverbinding of mobiele telefoon te leven. Dat heeft allemaal voordelen. Ik

heb te allen tijde een camera, rekenmachine, timer, klok, mp3 en mp4-speler,

een interactieve gps, en nog veel meer bij de hand. Toch komt er bij het gebruik

van deze onbegrijpelijke apparaten meer kijken dan alleen de positieve

aspecten; zo levert een gebruiker ook een hele hoop in.

Veelal betalen gebruikers van 'gratis' applicaties of sites met hun data — en

dus ook met hun privacy. Een simpel voorbeeld hiervan is www.nu.nl. Na een

minuut klikken en rondkijken op de site zijn er 113 trackers gevonden (zie figuur

Privacy: privacy is niet meer hetzelfde

Sinds de explosie van het internet heeft het begrip van en privacy zelf een

steeds kleinere rol gespeeld. In de van Dale en op de site van Van Dale is de

betekenis van 'privacy' als volgt:

De privacy die de lezers van de Telegraaf in hun woonkamer hadden, is

vertroebeld.

Modernisering zien we overal om ons heen, alles moet digitaler, sneller,

slimmer, makkelijker, beter. Een thermostaat met touchscreen, een ‘slimʼ auto

besturingssysteem, digitale Ring-cameraʼs, etc. Maar de 'digitalisering' van

privacy is nog ver te zoeken. Een nieuw idee van het begrip en de wetten die

zich daaromheen bevinden, zou de gebruiker een veiligere digitale wereld

kunnen bieden. Dit is iets waar de Europese Unie al mee bezig is, maar achter

de feiten aan lijkt te lopen. Het proces om tot een nieuwe wet te komen duurt

hiervoor te lang, naast het feit dat bedrijven — zoals Meta — snel om de wetten

nieuwe toevoegingen die alles sneller, mooier, simpeler of praktischer maken

(zie Interop 2024. Waar de potentie oneindig lijkt te zijn, zijn die potenties om

onethisch om te gaan met de privacy van de eindgebruiker ook mogelijk

oneindig. Hierbij is de valkuil ook dat veel developers en de opdrachtgevers

geen of weinig rekening hiermee (willen) houden. De makkelijkste voorbeelden

zijn uiteraard Facebook Meta) en Google. Deze giganten in de digitale wereld

zijn de grootste boosdoeners is het vergaren van user data, en dus actief tegen

de privacy van de gebruiker werken. In het rapport van DuckDuckGo, een

bedrijf dat onder andere een privacy-gerichte browser heeft gemaakt, blijkt dat

Google trackers teruggevonden zijn in 85.6 procent van de top 50.000 sites.

Facebook komt tweede met 36.2% Zie figuur 2.

Figuur 2 DuckDuckGo trackers in de top 50.000 sites

Trackers zijn niet de enige boosdoeners — maar wel een grote, lees daarvoor

verder — ook applicaties zonder trackers kunnen veel data van een gebruiker

verkrijgen. Applicaties zoals Instagram, Facebook, LinkedIn, etc. krijgen al veel

data van de gebruiker zelf! De gebruiker vult alles over zich in, van

uitschieters gehad, deze zijn veel in het nieuws gekomen, datalekken, verkopen

van data of zelfs het gratis weggeven van gebruikersdata of gehele gesprekken

van gebruikers in hun sms-service. Lees 2 Facebook shares messages

between mother and daugher] De gebruikers die slachtoffer zijn van deze

praktijken zijn er vaak niet over geïnformeerd, en moeten het zelf uit de privacy

statement halen. Hierin kan je die gebruiker ook niet kwalijk nemen dat ze geen

(of niet alle) privacy-statements van techbedrijven wil of kan lezen, in een

Lees 3 Reading policy cost]

Niet alleen websites gebruiken trackers, ook veel apps op mobiele telefoons en

tablets maken gebruik van trackers. Lees 4 NYT location data privacy].

Hiervoor geven veel gebruikers zelf toestemming. Bij het eerste gebruik van

een applicatie kan bijvoorbeeld de vraag om locatietoestemming naar voren

komen. Toch wordt bij het geven van die toestemming vaak niet goed gedacht

over het gebruik van die app en waarom ze die data nodig hebben. De apps die

toegang krijgen van de gebruiker maken vervolgens gebruik van externe

trackers om zo de locatie van het apparaat te volgen — dat is op zichzelf niet

iets slechts, sterker nog, het kan best nuttig zijn. Echter, als het bedrijf volledig

vrij is om te doen met die data wat ze willen, dan kan het heel snel een

Het onderzoeksteam van de NYT is niet de enige die makkelijk gebruikers

kunnen herkennen in anonieme data, MIT-onderzoekers zijn nog een stapje

verder gegaan. In januari 2015 is er een onderzoek gedaan naar creditcarddata

en daaruit unieke gebruikers vinden. Lees 5 Credit Card MIT. Hierin is

geconstateerd dat er met “just four fairly vague pieces of information — the

dates and location of four purchasesˮ genoeg informatie is om 90 procent van

de mensen in de dataset te identificeren — een dataset van

creditcardtransacties van 1.1 miljoen gebruikers over 3 maanden.

Consequenties en gevaren

Een gebruiker kan vrijwel niet onopgemerkt het digitale landschap betreden, ze

worden direct gevolgd door trackers of geven zelf veel informatie weg.

makkelijk hun privacy en data opgeven. Ook in het onderzoek zijn er platformen

gebruikt waarvan bekend is dat ze data opslaan en er gebruik van maken. Dat

lijkt verschillende redenen te hebben, deze kan in twee groepen plaatsen:

Onwetend- en bewust weggeven van data. De eerste is erg voor de hand

liggend. Van de 30 studenten die ondervraagd zijn, waren de meeste wel

bewust dat data verzameld werd, maar niet hoe, hoeveel, wat daarmee gedaan

werd, hoe ze het uit konden zetten en vonden het daarom ook minder erg dat

het hun overkwam. Een enkeling was hier wel al van bewust, na een korte

ondervraging bleek dat de student toch veel applicaties is blijven gebruiken —

wetende wat de consequenties ervan waren. Het ging om een mannelijke

moeilijk te vinden, te duur (voor de weinig werkende student) of het niet waard.

Ditzelfde gold voor het gebruik van verschillende applicaties tijdens en

voorafgaand aan het schrijven van dit artikel.

passen zijn nagenoeg oneindig. De gevolgen daarvan kunnen voor de

gebruikers ook onmeetbaar zijn, van onveilig voelen, tot levenslange

consequenties. Zo zullen de voorbeelden — en consequenties — die hier

volgen in rangorde van vervelend of matig, naar ongekend geschikt worden.

Om te beginnen kan er gekeken worden naar het privacybelang van bedrijf

Signal, zij waren erg handig met campagne om de meest ‘eerlijkeʼ

Facebookreclame te maken. Lees 6 Gizmo most honest ad]. Deze reclames

werden geplaatst op Instagram en maakten gebruik van de data van Facebook

Meta), het doel was om de gebruiker bewust te maken van de data die

simpele data, naar steeds specifieker. Facebook was hier geen grote fan van en

de reclames hebben de praktijk nog niet gezien, tevergeefs.

Niet alleen Facebook of Google maakt gebruik van userdata, dat wordt ook

gezien bij bijvoorbeeld hotels en vluchten die geboekt worden.Lees 7 Airlines

raising prices] Hierbij wordt bijvoorbeeld het apparaat waarmee een gebruiker

boekt gebruikt om een prijsdifferentiatie te maken, een macOS-gebruiker kreeg

op de site van Orbitz — een online reisbureau — hogere prijzen dan een

Windows-gebruiker. Ook leek er gekeken te worden naar de zoekgeschiedenis

De sprong in ernst zal nu een stuk groter zijn, de consequenties zijn nu niet

meer jammer; ze zijn simpelweg onacceptabel. Google heeft een stukje

geautomatiseerde software voor Google Photos om verwaarloosde kinderen te

spotten, een verkeerde melding heeft nare gevolgen. In dit artikel, zoals de titel

aangeeft, heeft een vader een foto van zijn naakte zoon voor de dokter

algoritme van Google erop los gelaten en direct gemarkeerd als crimineel. Het

gevolg hiervan is dat de politie direct gecontacteerd werd, zonder dat dat

bekend was bij de ouders en er werd een uitgebreid onderzoek gedaan.

Belangrijk om te weten is dat Google het hele account, met alle data van de

was, maar een bezorgde vader die een foto maakt voor de dokter. Toch blijft

Google steenvast, eenmaal gemarkeerd kan daar geen verandering in gebracht

worden — eventueel een rechtszaak wel — zelfs het politierapport dat het

tegendeel bewees was niet genoeg. In 2021 waren er 4260 kindslachtoffers bij

autoriteiten aangegeven, waar het geval hierboven ook meegeteld werd. Dit is,

en zal zeker niet de enige zijn waarbij het een verkeerde melding was. In het

artikel werd rond dezelfde tijd ook een ander geval behandeld, maar dat zijn

geval- is onnavolgbaar.

schending van privacy, hier was het echter geen automatisch systeem of

algoritme dat onethisch was. Hier waren het mensen, medewerkers van Tesla,

die videoʼs en foto's van de gebruikers bekeken, deelden, en grappen over

maakten. Lees 9 Tesla workers shared images]. Tesla maakt gebruik van

mensen om hun algoritmes te trainen, wat een stopbord is, waar voetgangers

lopen, wat een garage is. Zo krijgt een gebruiker de optie om (met onder